CTET 2022: 30 लाख से अधिक अभ्यर्थी शामिल होंगे सीटेट परीक्षा में पूछे जा सकते हैं ‘संस्कृत पेडागोजी’ से जुड़े कुछ ऐसे सवाल!

MCQ on Sanskrit Pedagogy For CTET: केंद्रीय शिक्षक पात्रता परीक्षा की तिथि जल्द ही बोर्ड के द्वारा घोषित की जाएगी आधिकारिक नोटिफिकेशन के आधार पर परीक्षा का आयोजन दिसंबर से जनवरी 2023 के बीच किया जाना है। परीक्षा के एडमिट कार्ड लगभग 10 दिन पहले जारी किए जाएंगे देखा जाए तो परीक्षा में महज कुछ दिनों का समय शेष रह गया है यदि आप भी शिक्षक के रूप में अपना कैरियर बनाना चाह रहे हैं तो सीटेट परीक्षा क्वालीफाई करना आपके लिए बेहद आवश्यक हो जाता है।

इस परीक्षा में सफल अभ्यर्थी देश केनवोदय विद्यालय केंद्रीय विद्यालय आर्मी पब्लिक स्कूल जैसे विद्यालय में होने वाली सरकारी शिक्षकों की भर्ती प्रक्रिया में आवेदन करने के पात्र होते हैं। इस आर्टिकल में हम परीक्षा में शामिल होने वाले अभ्यर्थियों के लिए संस्कृत पेडागोजी पर आधारित महत्वपूर्ण प्रश्न आपके साथ शेयर कर रहे हैं जो कि आपको परीक्षा में पूछे जा सकते हैं ।

सीटेट परीक्षा में शामिल होने से पहले पड़े संस्कृत पेडगॉजी के इन प्रश्नों को—CTET Sanskrit Pedagogy Important Questions

1. भाषाशिक्षणसन्दर्भे किं सत्यं नास्ति ? 

(a) भाषा-योग्यताः एकस्याः भाषायाः द्वितीयस्यां/भाषायाम् अन्तरयितुं शक्यन्ते । 

(b) प्रत्येक छात्रः बहुभाषाणां शिक्षणस्य योग्यतो धारयति यदि तस्मै उचितावसरः समयश्च दीयेताम् । 

(c) मातृभाषा द्वितीयस्याः / वैदेशिक्याः भाषायाः शिक्षणे, बाधां करोति 

(d) मातृभाषाद्वितीयस्याः / वैदेशिक्याः भाषायाः शिक्षणेसहायतां करोति ।

Ans- c

2. सा प्रक्रिया यस्याः माध्यमेन छात्रः पठनं शिक्षति कथ्यते च 

(a) संरचनायुक्ता (Structural), रेखीया

(b) विकासात्मिका 

(c) शब्दरूपकेन्द्रिता

(d) भाषा आधारिता

Ans- b 

3. यदा छात्रः द्वितीयां तृतीयां वा भाषां शिक्षति, एतत्कथ्यते

(a) भाषा-अधिग्रहणम् (Acquisition) 

(b) भाषा-सूक्ष्मीकरणम् (Abstraction) 

(c) भाषा विकासः (Growth)

(d) भाषाधिगमः (Learning)

Ans- d 

4. भाषाकक्षायां कथानाम उपयोगे का प्रक्रिया समीचीना वर्तते ? 

(a) नैतिक उपदेशाय कथानां प्रयोगः । 

(b) कामपि संरचना शिक्षयितुं कथानां प्रयोगः । 

(c) प्रविधि (Strategy) रूपे कथाश्रवणम् 

(d) विचाररूपे कथाश्रवणम् ।

Ans- c  

5. चतुर्थकक्षायाः अध्यापिका छात्रेभ्यः बहूनि वाक्यानि अयच्छत् येषु ‘to’, ‘in’, ‘into’, ‘with’, ‘for’ इत्येते शब्दाः प्रयुक्ताः आसन्। छात्राः एतान् शब्दान् निरीक्षितवन्तः । अध्यापिका एतान् शब्दान् स्थितिसूचकान् अकथयत् पश्चात् सा तेभ्यः कानिचिद अन्यानि वाक्यानि अयच्छतं येषु एतान् शब्दान् प्रयोक्तुम् अकथयत् अन्ते सा अकथयत् यत् एते शब्दाः पूर्वसर्गा: (Prepositions) कथ्यन्ते एषा पद्धतिः । का कथ्यते ?

(a) व्याकरण-पाठनम् 

(b) घोषणात्मकम् (Declarative) 

(c) चेतनाजागृति (Consciousnese raising)

Ans- c 

6. विद्यालयीयशिक्षायाम् ‘नीतिरूपे बहुभाषीयता’ (Multilingualism as a policy) इत्यस्य कोऽर्थः ?

(a) सर्वे बालकाः मातृभाषायां । गृहभाषायां विद्यालये अध्ययनं प्रारम्भते यदा ते प्रगतिं कुर्वन्ति तदा अन्यासां भाषाणां वृद्धिं कुर्वन्ति । 

(b) सर्वे बालकाः राज्यभाषामाध्यमेन आङ्ग्लभाषां हिन्दीभाषां च शिक्षन्ति । 

(c) सर्वे बालकाः आधार- अवस्थायां आङ्ग्लभाषां, राज्यभाषां हिन्दीभाषां च शिक्षन्ति । 

(d) प्राथमिक स्तरे मातृभाषा शिक्षणमाध्यमं भवति, प्राथमिक स्तरे आङ्ग्लभाषां शिक्षणमाध्यमं भवति । उच्च

Ans- a 

7. प्रारम्भिकेषु वर्षेषु छात्राणां त्रुटयः 

(a) तत्कालमेव संशोधयितव्याः । 

(b) कदापि न संशोधयितव्याः । 

(c) अभ्यासेन ध्यानगताः कर्तव्याः । 

(d) सभ्रम- अभ्यासेन संशोधयितव्याः ।

Ans- c 

8. पञ्चमीकक्षायाः काचिद अध्यापिका समूहेषु स्वछात्रान् विमर्शयितुं कथयति यत् ‘तेषां रूचि काऽस्ति का च अरुचिः अस्ति । विमर्शानन्तरं सा तान स्वविचारान् कतिपयेषु वाक्येषु लिखितुं निर्दिशति । छात्राः स्वविचारान् अलिखन् सदन एकस्याः रूपरेखायाः निर्माणं कृतवन्तः, एक परिच्छेदं च । लेखनसन्दर्भे इस पद्धति त्वं किं कथयिष्यसि ?

(a) लेखनसन्दर्भे उत्पादनपद्धति (Product Approach)

(b) लेखनसन्दर्भे प्रक्रियापद्धति (Process Approach)

(c) लेखनविकास टिप्पणीलेखनम् । 

(d) व्यक्तिगतलेखनम् ।

Ans- b

9. काचिद अध्यापिका छात्राणां शिक्षणस्य निष्पादनस्य च भिन्न-भिन्नावसरेषु कानिचित् प्रकरणानि एकत्रितानि करोति सा तानि मूल्याङ्कन अभिलेखे लेखितम् अङ्कितानि करोति । एषा मूल्याङ्नप्रक्रिया का कथ्यते ? 

(a) पत्राधान (Portfolio) मूल्याङ्कनम् 

(b): समेकितम् (Summative) मूल्याङ्कनम् । 

(c) समझ (Comprehensive) मूल्याङ्कनम् । 

(d) अनौपचारिक मूल्याङ्कनम्

Ans- a 

10. निम्नलिखितेषु भाषाशिक्षणस्य का प्रविधिः शिक्षण परिणामकेन्द्रित (Learning outcomes Focussed) अस्ति ?

(a) मातृभाषाश्रितं भाषा अध्यापनम् 

(b) क्षमताश्रितं (Competency-based) भाषा अध्यापनम् ।

(c) सम्प्रेषणात्मकं भाषा-अध्यापनम्। 

(d) द्विभाषाश्रितं भाषा-अध्यापनम् ।

Ans- b 

11. काचिद अध्यापिका प्रकरणानुसारं शब्दसङ्ग्रह शिक्षितुं स्वगृहात पात्राणि क्रीडनकानि च आनयत् । एते पदार्थाः किं कथ्यन्ते ?

(a) सहायकाः (Aids) 

 (b) यथार्थ सम्पदा (Realia)

(c) पाचनपदार्थाः

(d) विचारात्मकशब्दसङ्ग्रह (Thematic Vocabulary)

Ans- b 

12. काचिद अध्यापिका स्वकक्षां चतुण्ण समूहेषु व्यभाजयत् । विचारोत्तेजकविमर्शः सा छात्रेभ्यः भू दृश्यानां, भवनानां व्यक्तीनां विचारान् प्राददत् । सा प्रश्नानां माध्यमेन विचारानं एकत्रान् कर्तुम् आदिशत । आलेखमपि लिखितुं सा आदिशत् । एतत्कार्य किं कथ्यते ? 

(a) प्रायोजना कार्यम् (Project Work)

(b) दत्तकार्यम् (Assignment) 

(c) भाषण-कार्यम्, लेखनकार्यम्

(d) पर्यटनकार्यम् (Excursion)

Ans- b 

13.  भाषाशिक्षणस्य विषये किं कथनं सत्यमस्ति ?

(a) लेखनात् पूर्वं पठनम् प्रवर्तते । 

(b) छात्रेभ्यः आवश्यकम् अस्ति यत् ते पठनात् पूर्वं लेखन कुर्युः । 

(c) पठनं लेखनं च उभे सह गच्छतः 

(d) द्वितीयभाषायाः शिक्षणे प्रथमा भाषा बाधा भवति ।

Ans- c 

Read More:-

CTET 2022: सीटेट परीक्षा में बेहतर परिणाम के लिए पढ़ें ‘हिंदी पेडागोजी’ के इन 15 सवालों को!

CTET 2022: ऑनलाइन मोड में आयोजित होने वाली सीटेट परीक्षा में पूछे जाने वाले ‘बाल विकास एवं शिक्षाशास्त्र’ से जुड़े महत्वपूर्ण प्रश्न!